Ç'fare Eshte Php

PHP (www.php.net) është gjuhë skriptuese e dedikuar për të zhvilluar web aplikacione. PHP (PHP është shkurtese rekurzive e "Hypertext Preprocessor") është njëra ndër gjuhet më të përhapura skriptuese që janë të bazuara në burimet e hapura (Open Source). Interpreteri i PHP-së është i shkruar per shume sisteme operative si Linux, Unix (duke përfshirë HP-UX, Solaris dhe OpenBSD), Mac OS X, Novel, OS/2, e Windows, që do të thotë se i njejti PHP kod do të ekzekutohet në të gjithe serverët e lartepërmendur pothuajse pa ndonjë ndryshim në te. Fuqinë më të madhe PHP e ka arritur në web aplikacione. Kompanitë më të mëdhaja që janë të bazuara në burimet e hapura kanë migruar apo janë duke migruar në PHP. Në këtë shkrim do të flasim prej perspektivës së Linux-it, edhe pse esenca është e njejtë për të gjitha sistemet operative. Ajo çka e bën PHP të perhapur është se mund të shkruhen aplikacione te vyeshme me më pak punë se gjuhet tjera që bëjnë punë të ngjajshme, si dhe numri i madh e bazave te shënimeve që i perkrah si: MySQL, PostgreSQL, mSQL, MS-SQL, Sybase, Oracle, ODBC, dBase etj.

Ekzistojnë 3 fusha ku PHP mund te përdoret.

- Përdoret në web servera ku kodi ekzekutohet në server (ang. server side scripting) dhe klientit i kthehen rrezultatet si html ne shfletuesin e webit (ang. web browser).

- Me PHP mund të shkruhen programe që do te ekzekutohen në "command line", dmth e tëra qe na nevojitet është interpreteri dhe shelli. Një gjuhe skriptuese që është e përshtatshme për kete punë është Perl.

- PHP përdoret edhe për shkruarjen e aplikacioneve me grafike (GUI) që përdoren nëpër makina te klientëve. Aplikacionet e kryera jane multi-platformike që do të thotë se punojnë në shume sisteme operative me pothuajse kurrëfare ndryshimi në kod. Për të bërë këtë nevojitet PHP-GTK shtesa. Megjithatë PHP përdoret shumë pak sa i perket këtij drejtimi.

Ne do të fokusohemi në fushen e parë, dmth. do te perdorim PHP për të shkruajtur web-aplikacione.
PHP është gjuhë interpretuese, që do të thotë se këtu nuk ka nevojë që kodi të kompilohet. Interpretimi i kodit bëhet nga interpreteri sa herë që ne e kërkojmë faqen.
Që të testojmë programet e shkruara në PHP, na nevojiten:
Web serveri që e ka interpreterin ("PHP parser" si CGI apo modul i serverit, por zakonisht përdoret si modul) si dhe "web browser-i" (apo internet shfletuesi).

Interpreteri i PHP-së e interpreton kodin e shkruar në këtë gjuhe. Që ta thjeshtojmë esencën e kësaj gjuhe do të marrim një shembull bazik. Themi se e kemi nje skedar me emrin index.php në web server. Nëse e kërkojmë këtë skedar përmes web-it (psh. përmes protokollit HTTP): http://serverijuaj/index.php atëherë web serveri sendin e parë që do ta ben është ta shikon mbaresën që në këtë rast është "php". Menjëherë pas indentifikimit që tipi i skedarit është "php", serveri është i gatshëm ta interpretojë atë kod duke e përdorur modulin përkatës. Pasi që kodi interpretohet, të gjitha rezultatet (nëse ka) do të shfaqen në "web browser".

Pas ekzekutimit te këtij kodi nga serveri, në internet shfletuesin tonë do të shfaqet teksti "Tung pr-tech"
<printf>


Faktikisht funksioni "printf" e ka kryer punën e vetë në server dhe neve na ka dërguar vetëm "Tung pr-tech". Ketu është dallimi kyç i gjuhëve që ekzekutohen në server (si PHP) me ato që ekzekutohen në klient (si Javascript). Pra PHP bën të gjitha operacionet në server, dhe klientit ia dërgon vetëm tekstin e dëshiruar, ndërsa javascript ekzekuton të gjitha operacionet në anën e klientit. Të ndalemi këtu pak dhe të krahasojmë se çfarë të mira na sjellin gjuhët që ekzekutohen në server.

- Kodi është i centralizuar
- Kodi është i mbrojtur dhe klienti nuk ka qasje në te.
- Në server bëhen vendime se me çka të shërbehet klienti.
- Të gjitha ndryshimet që bëhen në kod, vërehen te të gjithe klientet në të njejtën kohë.
- Shumë i dobishëm për baza të shënimeve

Gjuhët që ekzekutohen tek klienti siç është javascript nuk i përkahin këto mundësi sepse kodi shkarkohet tek klienti dhe i gjithë ekzekutimi bëhet në "web browserin" e klientit

Sa i përket sintaksës, PHP sintaksën e huazon prej gjuhëve si C, Java e Perl. Nëse keni punuar më heret në C me gjërat bazike, llogariteni se 60% të PHP e zotëroni.

Të shohim një shembull të thjeshtë.
index.php
-------------------------------------
<html>
<head>Koka</head>
<body>

</body>
</html>



Pas ekzekutimit të mesipërm, në "web browserin" (shfletuesin) tuaj do të paraqitet 3+5=8, apo nëse shikoni burimin e kësaj php faqeje (në shfletuesin tuaj bëni "view source"), ju do të shihni:

index.php tek klienti
-------------------------------------
<html>
<head>Koka</head>
<body>
3 + 5 = 8
</body>
</html>



Kjo ishte sa për të dhënë një ide se çfarë bën PHP.

Ne do të supozojmë se ju veç keni punuar me ndonjë gjuhë tjetër programuese kështuqë më poshtë do të njihemi shkurtimisht me kodin e php.

Çdo kod i php-së duhet futur brenda "tag-ave"
<Ketu>
, apo nëse planifikojmë që ta integrojmë PHP në XML atëherë kodin e fusim në mes të "tag-ave"
<php>

PHP është "case-sensitive" dmth. variabla $emri është e ndryshme nga $Emri;
Sikur edhe C, PHP-ja i injoron hapësirat e zbrazëta (hapësirat, rreshti i ri, tab-at) në mes komandave.
Komentet e rreshtit në PHP bëhen me "//"
Komentet që perfshijnë me shumë rreshta futen në mes të "/*" dhe "*/"

</komenti>



Çdo variabël në php përmban simbolin "$" përpara.
P.Sh.
<vendi>



Një gjë që po e vëreni është se në PHP nuk ka nevojë të deklarohet "data type" (tipi) i variablave si në C.
Nëse vleren e fusim në thonjëza si tek variabla $vendi, atëherë menjëherë dihet se ajo variabël përmban string, ndërsa variabla $viti_i_lindjes_se_skenderbeut identifikohet menjehere si integer (numër i plotë).

Kushtet

Sikur në C, struktura IF është e njejtë
<html>
<head><title>Kushtet</title></head>
<body>
<?
$numri1 = 11;
$numri2 = 5;
if( $numri1 == $numri2){
printf("$numri1 dhe $numri2 jane te barabarte");
} else if( $numri1 <numri2>
</body>
</html>


Pas ekzektutimit të kodit, në web shfletuesin tuaj do të shfaqet:
11 është me i madh se 5


Unazat (Loops)

PHP përkrah "for","while" dhe "do - while" loop-at (unazat). PHP poashtu perkrahe "foreach" unazen ashtu si edhe Perl.
Qe një shembull ku 3 loop-at japin rezultate të njejta.

<html>
<head><title>Unazat</title></head>
<body>
<?
echo "Loopi(Unaza) 1
";
for($i=1; $i<= 10; $i++){
printf($i);
}
echo "

Loopi(Unaza) 2
";
$i=1;
while($i<=10){
printf($i);
$i++;
}
echo "

Loopi(Unaza) 3
";
$i=1;
do{
printf($i);
$i++;
}while($i<10>
</body>
</html>

Pas ekzektutimit të kodit, në web shfletuesin tuaj do të shfaqet:
Loopi(Unaza) 1
12345678910

Loopi(Unaza) 2
12345678910

Loopi(Unaza) 3
12345678910



Matricat (Arrays)
Matricat si ne çdo gjuhë tjetër programuese, mbajnë shumë vlera brenda një variable. Atyre vlerave i qasemi me indeks.

<html>
<head><title>Matricat</title></head>
<body>
<?
$hero = array(); //deklarimi i matrices

/* E mbushin matricen tone me infromata */
$hero[0] = "Skenderbeu";
$hero[1] = "Mic Sokoli";
$hero[2] = "Bajram Curri";

/* shtypim informatat */
echo "Heronjet shqiptare:
";
for($i=0;$i<sizeof>
</body>
</html>


Pas ekzektutimit të kodit, në web shfletuesin tuaj do të shfaqet:
Heronjet shqiptare:
Skenderbeu
Mic Sokoli
Bajram Curri